Czytniki e-booków stają się coraz bardziej dostępne dla osób z niepełnosprawnościami — zarówno dzięki nowym technologiom, jak i zmianom w prawie europejskim. W artykule przyglądamy się, czym jest dostępność cyfrowa, jakie funkcje wspierają użytkowników z różnymi potrzebami oraz jak rynek reaguje na wymagania stawiane przez European Accessibility Act. To praktyczny przewodnik dla tych, którzy chcą zrozumieć, jak technologia może realnie ułatwiać codzienne czytanie.

Czym jest dostępność cyfrowa i dlaczego dotyczy również czytników e-booków?

Dostępność cyfrowa (ang. digital accessibility) to projektowanie i rozwijanie technologii w taki sposób, aby każdy użytkownik – niezależnie od swoich możliwości – mógł z niej w pełni korzystać. Oznacza to eliminację barier utrudniających obsługę treści cyfrowych osobom z niepełnosprawnościami wzroku, słuchu, ruchu, poznawczymi czy z ograniczoną sprawnością wynikającą z wieku. Podstawowe wytyczne w tym zakresie wyznacza standard WCAG (Web Content Accessibility Guidelines), który wskazuje m.in. jak zapewnić czytelność, logiczną strukturę treści i możliwość obsługi za pomocą różnych interfejsów.

W kontekście czytników e-booków dostępność cyfrowa zyskuje szczególne znaczenie. To nie tylko kwestia zgodności z normami, ale przede wszystkim umożliwienie osobom z różnymi potrzebami swobodnego dostępu do literatury, edukacji i informacji. Czytniki różnią się od smartfonów, tabletów czy komputerów – są wyspecjalizowanymi narzędziami skoncentrowanymi na jednej czynności: czytaniu. Ich przewaga to m.in. ekran E Ink, który mniej męczy wzrok, a także lekka, mobilna forma i wydłużony czas pracy na baterii. Z tego względu wiele osób, w tym z niepełnosprawnościami, wybiera czytniki jako główne narzędzie do kontaktu z tekstem.

Jednak samo dostosowanie plików e-booków nie wystarczy, by zagwarantować wszystkim równy dostęp do lektury. Nawet jeśli treść książki jest dobrze przygotowana — z odpowiednią strukturą, możliwością zmiany kontrastu czy opisami alternatywnymi do grafik — na nic się to zda, jeśli urządzenie nie wspiera podstawowych funkcji ułatwiających obsługę. Czytnik powinien umożliwiać np. czytanie na głos, współpracę z czytnikiem ekranu, powiększenie elementów interfejsu czy nawigację bez użycia dotyku. Dlatego dostępność musi obejmować nie tylko to, co czytamy, ale również jak czytamy — czyli cały sposób działania i projektowania czytników. To tutaj technologia może realnie wspierać inkluzywność i wyrównywać szanse w dostępie do wiedzy i kultury.

Kluczowe funkcje dostępności w nowoczesnych czytnikach (2024/2025)

Rosnące wymagania prawne i społeczne skłaniają producentów czytników e-booków do wdrażania funkcji, które realnie wspierają potrzeby osób z różnymi typami niepełnosprawności. Współczesne modele oferują coraz szerszy zestaw rozwiązań ułatwiających obsługę, lekturę i nawigację — nie tylko w samej książce, ale też w całym interfejsie systemowym.

Personalizacja wyglądu tekstu to jedna z najbardziej podstawowych, a zarazem kluczowych funkcji. Użytkownik może zmieniać rozmiar i krój czcionki, regulować kontrast, kolory tła i tekstu, a w wielu przypadkach korzystać również z czcionek przyjaznych osobom z dysleksją. Takie możliwości oferują m.in. czytniki Kobo, PocketBook czy Onyx Boox.

Drugim istotnym elementem jest wsparcie dla technologii wspomagających, takich jak screen readery — programy odczytujące zawartość ekranu głosowo lub przesyłające informacje do urządzeń brajlowskich. Coraz więcej czytników (np. Kobo w wybranych modelach z 2025 roku) umożliwia obsługę całego interfejsu za pomocą połączenia Bluetooth i funkcji czytnika ekranu.

Nie mniej ważna jest funkcja Text-to-Speech (czytania na głos), która pozwala na słuchanie tekstu bez konieczności instalowania zewnętrznych aplikacji. W modelach PocketBook ta funkcja jest zintegrowana systemowo i oferuje wybór głosów w różnych językach, z naturalnym brzmieniem oraz regulowaną prędkością czytania.

Dla osób z ograniczeniami ruchowymi przydatne są przyciski fizyczne do przewracania stron oraz możliwość obsługi interfejsu za pomocą klawiatury zewnętrznej lub prostszego, uproszczonego menu. Użytkownicy Onyx Boox (działających na systemie Android) mogą instalować dodatkowe aplikacje ułatwień dostępu, w tym narzędzia Google takie jak TalkBack. Niektóre modele wspierają również obsługę klawiatur i myszy, co ułatwia korzystanie z czytnika osobom z ograniczoną sprawnością ruchową.

Nie można pominąć roli formatu EPUB3, który wspiera semantyczne tagowanie treści, opisy alternatywne grafik, dynamiczne dopasowanie układu tekstu i rozbudowaną nawigację. Wszystko to ułatwia korzystanie z e-książek osobom z niepełnosprawnością wzroku czy trudnościami poznawczymi.

W nowoczesnych czytnikach funkcje dostępności nie są już dodatkiem — stają się elementem podstawowej specyfikacji, tak samo ważnym jak jakość ekranu czy pojemność baterii. To znak, że rynek zaczyna rozumieć różnorodność potrzeb użytkowników.

Najnowsze zmiany w czytnikach – przykłady wdrożeń

Ostatnie miesiące przyniosły konkretne zmiany w ofercie producentów czytników e-booków. Inicjatywy te nie są już wyłącznie zapowiedziami, lecz rzeczywistymi wdrożeniami, które znacząco poprawiają dostępność czytników dla osób z niepełnosprawnościami. W 2025 roku obserwujemy przyspieszenie działań – zarówno ze strony znanych marek, jak i nowych platform.

Kobo jako jedna z pierwszych firm ogłosiła wprowadzenie systemowej aktualizacji oprogramowania dla wybranych modeli (m.in. Clara BW, Clara Colour i Libra Colour). Nowe funkcje dostępności obejmują:

• możliwość powiększania tekstu nie tylko w e-booku, ale w całym interfejsie urządzenia,
• funkcję czytnika ekranu obsługiwanego przez Bluetooth, który odczytuje menu, ustawienia i inne elementy systemu na głos,
• lepsze wsparcie dla użytkowników niedowidzących lub z trudnościami poznawczymi.

Co istotne, aktualizację początkowo udostępniono wyłącznie użytkownikom z Unii Europejskiej. Nie jest to przypadek – EAA (o którym szerzej piszemy poniżej) obowiązuje od 28 czerwca 2025 roku, co zmusza producentów czytników do szybszego wdrażania funkcji dostępności.

Również PocketBook rozwija funkcje dostępności. Od kilku lat czytniki tej marki oferują zintegrowaną opcję Text-to-Speech z wieloma głosami i językami oraz naturalnym brzmieniem, a także posiadają wbudowane głośniki lub obsługę audio przez Bluetooth. Ponadto urządzenia PocketBook mają fizyczne przyciski ułatwiające nawigację. W nowszych modelach interfejs został uproszczony i przystosowany do szybkiej zmiany kluczowych ustawień, takich jak rozmiar czcionki czy kontrast.

Z kolei Onyx Boox, dzięki wykorzystaniu otwartego systemu Android, umożliwia użytkownikom instalowanie zewnętrznych aplikacji wspierających dostępność – w tym narzędzi od Google, takich jak TalkBack. Dodatkowo, niektóre modele Onyx obsługują klawiatury i myszy, co ułatwia korzystanie z czytnika osobom z ograniczeniami ruchowymi.

Na uwagę zasługuje również platforma Taylor & Francis, która w ramach istniejącego ekosystemu publikacji cyfrowych rozwija opcje wspierające dostępność e-książek. Choć nie wszystkie pozycje dostępne są w formacie EPUB3, liczba publikacji w tym formacie przekroczyła już 175 tysięcy i stale rośnie. Co istotne, każda publikacja na platformie zawiera sekcję Accessibility Information, w której jasno opisano poziom zgodności z wytycznymi WCAG oraz zastosowane funkcje wspomagające. Przykładowa informacja w takiej sekcji może obejmować m.in.:

• poziom zgodności (np. „tytuł zmierza w kierunku poziomu AA WCAG, ale jeszcze go nie osiąga”),
• zastosowanie atrybutów ARIA (usprawniających działanie czytników ekranu),
• obecność interaktywnego spisu treści, nawigacji strukturalnej, znaczników łamania stron, a także możliwość dostosowania wyglądu tekstu (displayTransformability),
• wyszczególnienie braków – np. brak krótkich opisów niektórych grafik czy niepełna identyfikacja odnośników DOI.

Takie podejście pokazuje, że wydawca traktuje dostępność poważnie, stawiając na przejrzystość i umożliwiając użytkownikom ocenę, czy dana publikacja spełnia ich indywidualne potrzeby.

Te przykłady pokazują, że dostępność w czytnikach e-booków przestaje być domeną niszowych rozwiązań. Wkracza do głównego nurtu, obejmując coraz większą liczbę modeli, języków i funkcjonalności – a to dopiero początek zmian, które czekają rynek w związku z nowymi regulacjami unijnymi.

European Accessibility Act – obowiązek czy szansa dla producentów czytników e-booków?

Wraz z rozwojem technologii cyfrowych rośnie świadomość potrzeby tworzenia rozwiązań dostępnych dla wszystkich – niezależnie od poziomu sprawności. Punktem zwrotnym w tym procesie w Unii Europejskiej jest European Accessibility Act (EAA), czyli Europejski Akt o Dostępności. Od 28 czerwca 2025 roku każda firma oferująca produkty cyfrowe (takie jak czytniki e-booków, platformy z e-książkami, aplikacje czy serwisy internetowe) musi spełniać konkretne wymogi w zakresie dostępności.

Co ważne, przepisy dotyczą nie tylko firm z siedzibą w UE, ale także tych, które kierują swoje produkty lub usługi do obywateli państw członkowskich. To oznacza, że zarówno europejscy producenci, jak i globalne marki sprzedające czytniki e-booków (np. Kobo, Amazon, PocketBook, Onyx) są zobowiązani do dostosowania się do nowych regulacji.

Jakie wymagania wprowadza European Accessibility Act?

EAA nakłada obowiązek, by sprzęt, treści i interfejsy były zgodne z wytycznymi WCAG 2.1 na poziomie AA. W praktyce oznacza to m.in.:

• zapewnienie czytelnego, logicznie zorganizowanego interfejsu użytkownika,
• możliwość korzystania z urządzenia bez ekranu dotykowego (np. za pomocą klawiatury lub przycisków),
• obsługę funkcji Text-to-Speech lub kompatybilność z czytnikami ekranu,
• dostosowanie czcionek, kontrastu, kolorów i innych elementów wizualnych,
• zapewnienie kompatybilności z plikami EPUB3 oraz obecność metadanych o dostępności,
• udostępnienie informacji o dostępności każdej pozycji (np. książki lub publikacji naukowej).

Wymagania te dotyczą całego procesu korzystania z e-booków. Na przykład użytkownik z niepełnosprawnością powinien mieć możliwość samodzielnie odnaleźć i przeczytać e-booka – od wyszukania tytułu w księgarni internetowej lub bibliotece cyfrowej, poprzez zakup lub wypożyczenie, aż po lekturę na czytniku, komputerze czy w aplikacji mobilnej.

Dlaczego EAA to coś więcej niż tylko regulacja?

Wielu producentów widzi w EAA nie tylko konieczność dostosowania się do prawa, ale także realną szansę rynkową. Technologia wspierająca osoby z niepełnosprawnościami dotychczas była traktowana jako niszowa — teraz staje się podstawowym wymogiem rynkowym.

Z perspektywy firm oferujących czytniki dostępne dla osób z niepełnosprawnościami, wdrożenie funkcji takich jak powiększanie interfejsu, czytanie na głos, wsparcie dla czytników ekranu czy fizyczne przyciski oznacza nie tylko uniknięcie kar finansowych (w niektórych krajach kary mogą sięgać nawet 500 000 euro), ale również zwiększenie grona odbiorców. W samej UE są miliony osób, które dotąd nie mogły w pełni korzystać z cyfrowych publikacji – teraz zyskują dostęp do nowoczesnych narzędzi lekturowych.

Czy obowiązek oznacza koniec innowacji?

Wręcz przeciwnie. EAA już dziś stymuluje innowacje – czego przykładem są działania Kobo, PocketBooka czy Taylor & Francis. Przepisy nie ograniczają rozwoju, lecz wyznaczają standard, który zachęca producentów do projektowania czytników inkluzywnych od podstaw, a nie jako dodatkowej opcji. Dostępność przestaje być „funkcją specjalną”, a staje się podstawową cechą jakości produktu cyfrowego.

Wpływ zmian na rynek czytników e-booków – Polska i Europa

Zmiany wynikające z European Accessibility Act oraz rosnące oczekiwania użytkowników mają realny wpływ na to, jak producenci i dystrybutorzy czytników e-booków funkcjonują na europejskim rynku. Dostosowanie się do nowych wymagań nie jest już kwestią dobrej woli — stało się strategiczną koniecznością.

Duzi gracze już reagują

W Europie większość dużych firm z sektora wydawniczego i technologicznego zdaje sobie sprawę z nadchodzących wymogów. Szacuje się, że około 25% wydawców aktywnie wdraża dostępność w swoich publikacjach i systemach dystrybucji. W 2025 roku widać już wyraźne efekty tych działań. Część firm zakończyła proces dostosowania swoich czytników i platform do wymagań EAA, inne są w trakcie zaawansowanego wdrażania. W przypadku dużych wydawców i producentów sprzętu cyfrowego dostępność przestała być tylko deklaracją — stała się realnym standardem, od którego oczekuje się konkretnej jakości.

Podobnie wygląda sytuacja po stronie producentów czytników – największe marki (takie jak Kobo, PocketBook czy Onyx Boox) już teraz inwestują w rozwój funkcji dostępności, testując aktualizacje i zmiany interfejsu. Warto podkreślić, że wiele firm podejmuje te działania nie tylko z powodu ryzyka kar, ale też z uwagi na rosnącą presję społeczną i wizerunkową. Marka, która nie oferuje dostępnych rozwiązań, może zostać uznana za wykluczającą – co w dłuższej perspektywie przekłada się na utratę zaufania klientów.

Wyzwania dla mniejszych graczy

Dostosowanie produktów do nowych norm to jednak spore wyzwanie – szczególnie dla mikroprzedsiębiorstw i mniejszych wydawców. Choć EAA formalnie wyłącza najmniejsze firmy z obowiązku pełnej zgodności, wiele z nich dobrowolnie podejmuje działania, traktując dostępność jako wartość społeczną i atut konkurencyjny. Przeszkodą bywają jednak ograniczone zasoby: brakuje specjalistycznej wiedzy, narzędzi do testowania, a także środków na szkolenia i modyfikację istniejących procesów.

Polska – etap adaptacji

W Polsce wdrażanie dostępności w kontekście e-booków i czytników przebiega stopniowo. Przepisy krajowe implementują unijne regulacje, obejmując zarówno sektor publiczny, jak i prywatny. Jednak w praktyce to międzynarodowe marki technologiczne są liderami zmian, podczas gdy polski rynek dopiero zaczyna przyglądać się tematowi bardziej systemowo.

Z perspektywy sprzedawców i dystrybutorów czytników e-booków w Polsce rośnie zapotrzebowanie na rzetelne informacje o funkcjach dostępności – zarówno w opisach produktów, jak i materiałach marketingowych. Użytkownicy coraz częściej pytają o możliwość zmiany kontrastu, opcję czytania na głos czy zgodność z czytnikami brajlowskimi, i oczekują jasnych odpowiedzi.

Potencjalne korzyści

Choć wdrażanie rozwiązań wspierających dostępność może wymagać nakładów czasu i reorganizacji, niesie ze sobą istotne korzyści społeczne i biznesowe. Poza wypełnieniem obowiązków prawnych, firmy mogą:

• dotrzeć do szerszego grona odbiorców, w tym osób wcześniej cyfrowo wykluczonych,
• podnieść jakość obsługi dzięki lepszej nawigacji i większym możliwościom personalizacji interfejsu,
• budować wizerunek marki świadomej, odpowiedzialnej i otwartej na potrzeby różnych użytkowników.

Podsumowanie – Dokąd zmierza dostępność w świecie e-booków?

Dostępność cyfrowa przestaje być opcją — staje się nowym standardem. W 2025 roku czytniki e-booków coraz częściej wychodzą naprzeciw realnym potrzebom użytkowników z niepełnosprawnościami, oferując funkcje, które jeszcze kilka lat temu były rzadkością: czytanie na głos, nawigację bez dotyku, regulację kontrastu oraz zgodność z czytnikami ekranu. Kluczową rolę odegrał tu European Accessibility Act, który wyznaczył wspólne ramy prawne dla całej Unii Europejskiej.

Dzięki zmianom wprowadzanym przez producentów – takich jak Kobo, PocketBook czy Onyx Boox – rośnie liczba modeli, które można określić mianem czytników inkluzywnych. Urządzenia te nie tylko wspierają czytanie dla osób z niepełnosprawnościami wzroku, słuchu czy ruchu, ale także oferują lepsze doświadczenie każdemu użytkownikowi. Dobre projektowanie dostępności to bowiem projektowanie uniwersalne.

Polski rynek nadal znajduje się na etapie transformacji, ale rosnące zainteresowanie tematem, większa transparentność działań oraz kolejne aktualizacje sprzętowe wskazują, że zmiana postępuje. W kolejnych miesiącach należy spodziewać się dalszego rozwoju rozwiązań zarówno w warstwie sprzętowej, jak i oprogramowania. Dostępność w czytnikach e-booków to nie chwilowy trend, ale trwały kierunek rozwoju. To również przypomnienie, że technologia powinna służyć wszystkim — niezależnie od możliwości fizycznych czy poznawczych. Tworzenie przestrzeni czytelniczej otwartej dla każdego to nie tylko obowiązek wynikający z przepisów, ale przede wszystkim wyraz szacunku dla różnorodności i równości w dostępie do wiedzy.

 

Źródła:

• Rakuten Kobo – Centrum Pomocy (artykuł o nowych funkcjach dostępności w oprogramowaniu czytników)
• Blog The eBook Reader – Kobo eReaders Getting New Optional Screen Reader Feature (29.07.2025)
• Taylor & Francis Newsroom – Taylor & Francis Launches its Most Advanced and Accessible eReader (21.01.2025)
• Taylor & Francis – Accessibility at Taylor & Francis (informacje o formacie EPUB3 i sekcji Accessibility Information)
• Speech Technology Magazine – PocketBook Adds ReadSpeaker TTS (o integracji funkcji Text-to-Speech)
• Deque Systems – European Accessibility Act Compliance (dane o wymaganiach EAA i karach za brak zgodności)
  
• International Publishers Association – The European Accessibility Act for non-EU members (wymagania EAA dla e-booków i czytników)

Autor: H.P.
Onyx Boox Go Color 7 (Gen II) Kobo Clara Colour