Racjonalność i komunikacja. Filozoficzne podstawy teorii społecznej Jürgena Habermasa

Tomasz Maślanka

Opis

Celem niniejszej książki jest ukazanie filozoficznych podstaw, na których wspiera się teoria komunikacji Habermasa. Istotę teoretycznego zamysłu twórcy Teorii działania komunikacyjnego należy, jak się zdaje, ująć w kategoriach zmiany paradygmatu, o czym zresztą przekonany jest sam jej autor. Nie chodzi przy tym o to, by posługiwać się tym wieloznacznym terminem w jakimś bardzo mocnym sensie, co mogłoby zostać uznane za podejrzaną i gołosłowną deklarację zasadniczych zmian w obrębie filozoficznego dyskursu. Używanie terminu paradygmat jest zasadne z kilku powodów. Po pierwsze, chodzi o wyraźne uwypuklenie odejścia od tradycji filozofii świadomości. Po drugie – o wskazanie, że szczegółowa i zarazem krytyczna analiza złożonych relacji pomiędzy podmiotami życia społecznego wymaga zasadniczo nowego podejścia. Po trzecie wreszcie, komunikacyjna teoria racjonalności, łącząca dwa dobrze już ugruntowane w naukach społecznych paradygmaty – systemowy oraz Lebenswelt, wskazując na fundamentalne znaczenie racjonalności komunikacyjnej, wyznacza ramy konceptualne nowej teorii działania, na tyle odmiennej od swych poprzedniczek, że można tu mówić o zmianie paradygmatu. Działanie, mówiąc najogólniej, w komunikacyjnie ustrukturowanym wymiarze intersubiektywności przestaje być dla podmiotów działaniem w oparciu o własny tylko świat wewnętrzny, lecz czerpie pojęcia, sensy, cele, motywacje i wyobrażenia z obszaru wspólnego wszystkim istotom uspołecznionym. Tomasz Maślanka