Pleban i wieś. Historia życia proboszcza tenczyńskiego z początków XVIII wieku. Studium mikrohistoryczne - Krzysztof Zamorski

Pleban i wieś. Historia życia proboszcza tenczyńskiego z początków XVIII wieku. Studium mikrohistoryczne

Krzysztof Zamorski

27,00 zł

Dostępne formaty plików: PDF

Wydawnictwo Universitas
ISBN 978-83-242-6808-5
Data wydania 30 czerwca 2025
Język: Polski
Liczba stron: 376
Rozmiar pliku: 83,8 MB
Zabezpieczenie: Znak wodny
27,00 zł

Dostępne formaty plików: PDF

Opis

Ksiądz KRZYSZTOF MICHAŁ ŚWIĄTECKI żyjący w latach 1666‒1727 nie jest postacią całkowicie zapoznaną w polskiej fachowej literaturze historycznej. Wiele aspektów jego życia pozostawało jednak nieznanych. Przechrzta, neofita, ambitny i dobrze wykształcony duchowny, lubił pisać. Powiedzieć można, że pisanie było jego drugą naturą. Najprostszym faktom związanym z pełnioną przez niego funkcją proboszcza podkrakowskich parafii w Tenczynku i w Więcławicach poświęcał niekiedy całe strony dywagacji. Jego opis wydarzeń w plebanii tenczyńskiej w czasie epidemii dżumy z 1710 roku może stanowić scenariusz niezłego filmu historycznego. Przez zapiski w prowadzonych przez niego księgach parafialnych i korespondencji przewija się obraz jego samego, ale przede wszystkim społeczności lokalnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów czasów III wojny północnej. Społeczności będącej swoistym mikroświatem, jednym z tysięcy, jakie składały się na ówczesne państwo polsko-litewskie. To, co pozostawił po sobie, kusi historyka do przeprowadzenia studium mikrohistorycznego. Autor tej książki postanowił skorzystać z okazji. Książka aż się prosi, by ukazała się jako kolejny tom serii HISTORIA ŻYCIA wydawnictwa Universitas.

Krzysztof Zamorski

Spis treści

Podziękowania

Zamiast wstępu… list

Rozdział I Pleban

1. O wyobrażonych przestrzeniach Tenczynka z początków XVIII wieku

2. Przestrzeń życia plebana – ksiądz Krzysztof Michał Świątecki

3. Świąteckiego przestrzeń święta w Tenczynku

4. Rodzina plebańska, plebania i jej otoczenie w początkach XVIII wieku

5. Pleban i inni księża

Rozdział II Pleban i dwór

1. Przestrzeń dworu

2. Przestrzeń fizyczna dworu

a. Zamek tenczyński

b. Dwór tenczynkowy i zabudowania dworskie

3. Przestrzeń społeczna dworu

a. Pleban i arystokratyczni kolatorzy – Stanisław Łukasz Opaliński

b. Pleban i arystokratyczni kolatorzy – kasztelanowa Elżbieta Sieniawska z Lubomirskich, najjaśniejsza dobrodziejka księdza Świąteckiego

c. Pleban i panowie na zamku – oficjaliści Hrabstwa Tenczyńskiego

d. Szorstka przyjaźń: pan Piotr Morzycki, ekonom generalny Hrabstwa Tenczyńskiego, i pleban

e. Kaduczna śmierć Morzyckiego. Chorować i umierać na padaczkę w czasach nowożytnych

f. Pleban i zwykła szlachta

Rozdział III Pleban i społeczność wiejska

I. Przestrzeń wsi

1. Przestrzeń życia parafii tenczyńskiej w czasach proboszczostwa Krzysztofa Michała Świąteckiego

a. Urodzenia

b. Małżeństwa

c. Zgony

2. Lud tenczynkowy – ubiór i typ zabudowań chałup wiejskich

3. Przestrzeń społeczna i gospodarcza wsi

a. Role plebańskie i dworskie, pastwiska i zabudowania chłopskie

4. Przestrzeń wsi – zwierzęta domowe

5. Przestrzeń wsi – narzędzia pracy

II. Poświątni i dworscy: chłopi bliżsi i dalsi plebanowi

1. Poświątnego nie nachodź, bo ekskomunika

2. Poświątni i gromada budują ogrodzenie kościoła, a jak nie, to… ekskomunika

3. Ekskomunika i co dalej… historia ciała Wawrzyńca Gorela

III. Pleban i arystokracja wiejska

1. Przyjaźń proboszcza z szabelnikiem

2. Młynarze, pilarze, kowale i stolarze

3. Karczmarze i pleban. Wielki kłopot księdza z Bartłomiejem Babiuskiem

4. Ksiądz i wiejscy dobrodzieje kościoła: kmiecie, organista, gonciarz, bliscy plebanowi poddani kościelni

IV. Ksiądz a biedota wiejska i ludzie luźni – historia kramarza Andrzeja

Rozdział IV Pleban i życie wsi

1. Lata zimne i gorące

2. O lasach Hrabstwa Tenczyńskiego słów kilka

3. Pleban i las

4. Zgroza wilcza

5. Lata głodu

6. Pleban i pożary

7. Pleban wobec kradzieży i przemocy na wsi

8. Pleban i starość na wsi

9. Pleban i chłopska młodość

10. Wiara i niewiara poddanych, czary, pleban a różnowiercy i cudzoziemcy

11. Pleban i Żydzi

Rozdział V Pleban i dżuma w parafii tenczyńskiej

1. Dżuma

a. U Bernata

b. W karczmie

2. Zarwane powietrze na plebanii – wizyta

3. Zarwane powietrze – dżuma w plebanii

4. Zarwane powietrze – historia ciała panny Katarzyny Słowakowiczówny i dzwony tenczyńskie czasu zarazy

5. Zdrowi i zarażeni – służba i ich państwo w trakcie dżumy na plebanii tenczyńskiej

6. Niezwykłe morowe przypadki Fabiana Topolskiego, plebańskiego ministranta i sługi

7. O niefrasobliwości i niegodziwości sług i ludu pospolitego w czasie zarazy

8. Opowieści czasu zarazy

9. Świątecki o sobie w czasie dżumy w Tenczynku

Epilog

Wykaz i objaśnienie skrótów stosowanych w pracy

Wykaz map, ilustracji, tabel i wykresów

Bibliografia

Aneks

Indeks nazwisk