Ochrona sygnalistów i przeciwdziałanie korupcji w praktyce biznesowej

Wykaz skrótów  | str. 13

Wprowadzenie  | str. 15

Rozdział I

Pojęcie naruszenia prawa dotyczące usług, produktów i rynków finansowych według ustawy o ochronie sygnalistów  | str. 19

1. Kluczowe pojęcia ustawy o ochronie sygnalistów  | str. 19
2. Relacje między ustawą o ochronie sygnalistów a ustawami sektorowymi rynku finansowego  | str. 22
3. Kontekst zrównoważonego rozwoju a ochrona sygnalistów  | str. 23
4. Relacja art. 3 ust. 1 pkt 3 u.o.s. do regulacji dotyczących sygnalistów w przepisach ustaw z zakresu prawa rynku finansowego  | str. 24
5. Przypadki krzyżowania się zakresów normatywnych ustawy o ochronie sygnalistów oraz innych ustaw  | str. 26
6. Stosowanie art. 3 ust. 1 pkt 3 u.o.s. a naruszenie norm soft law  | str. 28
7. Naruszenie prawa jako działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem dotyczące usług, produktów i rynków finansowych  | str. 29
8. Naruszenie prawa dotyczące usług, produktów i rynków finansowych jako działanie lub zaniechanie mające na celu obejście prawa  | str. 30
9. Podsumowanie  | str. 31

Rozdział II

Zgłoszenie sygnalisty i co dalej? Efektywne postępowanie wyjaśniające zgodnie z normą ISO/TS 37008:2023  | str. 33

1. Wprowadzenie  | str. 33
2. Wymogi ustawowe wobec postępowania wyjaśniającego  | str. 34
3. Czym jest wewnętrzne postępowanie wyjaśniające?  | str. 38
4. Model wewnętrznego postępowania wyjaśniającego według normy ISO/TS 37008:2023  | str. 39
5. Cechy charakteryzujące profesjonalnie prowadzone postępowanie wyjaśniające według normy ISO/TS 37008:2023  | str. 40

5.1. Niezależność  | str. 40

5.2. Poufność  | str. 41

5.3. Profesjonalizm  | str. 41

5.4. Zgodność z przepisami prawa  | str. 42

1. Fazy postępowania wyjaśniającego  | str. 44

6.1. Powołanie wewnętrznego zespołu  | str. 44

6.2. Wstępna ocena  | str. 45

6.3. Udział w postępowaniu zewnętrznego doradcy wykonującego zawód zaufania publicznego  | str. 46

6.4. Poufność i anonimowość a prowadzenie postępowania wyjaśniającego  | str. 46

6.5. Informacja zwrotna dla sygnalisty. Obowiązek przestrzegania terminów ustawowych  | str. 47

6.6. Postępowanie z dowodami zgromadzonymi w toku postępowania  | str. 47

6.7. Usługi świadczone przez podmioty zewnętrzne w zakresie odzyskiwania danych  | str. 48

6.8. Gromadzenie danych kryminalistycznych (forensic data)  | str. 49

6.9. Analiza kryminalistyczna (forensic analysis)  | str. 49

6.10. Przeprowadzanie rozmów ze świadkami w toku postępowania  | str. 50

6.11. Dokumentowanie rozmów ze świadkami  | str. 51

6.12. Czynności związane z zakończeniem postępowania wyjaśniającego  | str. 52

6.13. Raport z postępowania wyjaśniającego  | str. 53

6.14. Działania naprawcze  | str. 54

1. Podsumowanie  | str. 54

Rozdział III

Praktyczne aspekty wprowadzenia i utrzymania systemu gospodarowania informacjami przekazywanymi przez sygnalistów  | str. 57

1. Wprowadzenie  | str. 57
2. Czynności informacyjno-edukacyjne prowadzone przed uruchomieniem systemu zgłoszeń wewnętrznych  | str. 64
3. Aspekty związane z wyborem jednostki organizacyjnej lub osoby do obsługi systemu zgłoszeń wewnętrznych  | str. 66
4. Wybór podmiotu zewnętrznego do prowadzenia usługi przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych  | str. 69
5. Prowadzenie działań następczych  | str. 70
6. Podsumowanie  | str. 71

Rozdział IV

SLAPP: sygnaliści jako ofiary zastraszania prawnego  | str. 73

1. Wprowadzenie  | str. 73
2. Charakterystyka zjawiska – czym są SLAPP-y  | str. 74
3. Kim są sygnaliści w kontekście przysługującej im ochrony  | str. 79
4. Inne formy ochrony sygnalistów w razie wyłączenia zgłoszenia spod ochrony ustawy o ochronie sygnalistów  | str. 83
5. Czy dziennikarz jest sygnalistą  | str. 85
6. Środki ochrony sygnalistów  | str. 86
7. Czy dyrektywa anty-SLAPP jest mechanizmem uzupełniającym ochronę sygnalistów?  | str. 88
8. Podsumowanie  | str. 91

Rozdział V

Test ochrony, czyli o kryteriach ochrony sygnalisty w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka  | str. 93

1. Wprowadzenie  | str. 93
2. Ochrona sygnalisty – ochrona wolności słowa  | str. 96
3. Kontekst faktyczny spraw i rozstrzygnięcia  | str. 99

3.1. Funkcjonariusze publiczni i ujawnienie informacji objętych klauzulą „poufne” lub „tajne”  | str. 99

3.2. Pracownik podmiotu prawa publicznego; ochrona w miejscu pracy  | str. 104

3.3. Należyta staranność sygnalisty  | str. 108

3.4. Sektor prywatny i tajemnica zawodowa  | str. 111

3.5. Rozszerzenie kryterium interesu publicznego i szkody oraz miejsce tajemnicy zawodowej w reżimie ochronnym sygnalisty  | str. 113

3.6. Test ochrony R. Haleta  | str. 115

1. Elementy testu ochrony – podsumowanie  | str. 118

4.1. Wybór ścieżki ujawnienia  | str. 118

4.2. Dobra wiara  | str. 119

4.3. Autentyczność ujawnianych informacji lub uzasadnione przekonanie o ich prawdziwości  | str. 121

4.4. Interes publiczny  | str. 123

4.5. Szkoda w ujęciu szerokim  | str. 124

4.6. Surowość sankcji wobec sygnalisty  | str. 125

1. Podsumowanie  | str. 125

Rozdział VI

Możliwe problemy prawne związane z wykorzystywaniem informacji pochodzących od sygnalistów – tajemnica przedsiębiorstwa  | str. 127

1. Wprowadzenie  | str. 127
2. Tajemnica przedsiębiorstwa  | str. 128

2.1. Przesłanki ochrony  | str. 128

2.2. Ustawa o ochronie sygnalistów a tajemnica przedsiębiorstwa  | str. 129

2.3. Typologia istotnych potencjalnych problemów dla przedsiębiorców, wynikających ze stosowania ustawy o ochronie sygnalistów  | str. 131

2.3.1. Informacje organizacyjne przedsiębiorcy niezbędne do ujawnienia nieprawidłowości  | str. 131

2.3.2. Informacje techniczne i technologiczne przedsiębiorcy  | str. 132

2.3.3. Obniżenie wartości rynkowej przedsiębiorstwa  | str. 132

2.3.4. Ujawnienie publiczne tajemnicy przedsiębiorstwa i jego skutki  | str. 132

1. Wyłączenie odpowiedzialności za ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i na gruncie ustawy o ochronie sygnalistów  | str. 133

3.1. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji  | str. 133

3.1.1. Przesłanka uzasadnionego interesu chronionego prawem  | str. 134

3.1.2. Przesłanka korzystania ze swobody wypowiedzi  | str. 134

3.1.3. Przesłanka ujawnienia nieprawidłowości, uchybienia, działania z naruszeniem prawa dla ochrony interesu publicznego  | str. 135

3.1.4. Ciężar dowodu  | str. 135

3.1.5. Ogólna krytyka kształtu art. 11 ust. 8 u.z.n.k.  | str. 136

3.2. Ustawa o ochronie sygnalistów  | str. 136

3.2.1. Zgłoszenie lub ujawnienie publiczne jest zgodne z ustawą o ochronie sygnalistów  | str. 137

3.2.2. Sygnalista ma uzasadnione podstawy sądzić, że zgłoszenie lub ujawnienie publiczne jest niezbędne do ujawnienia naruszenia prawa  | str. 137

3.2.3. Uzyskanie tajemnicy przedsiębiorstwa lub dostęp do niej nie stanowią czynu zabronionego  | str. 138

3.2.4. Ciężar dowodu  | str. 138

1. Wątpliwości wynikające ze współistnienia dwóch reżimów prawnych  | str. 139

4.1. Dopuszczalność obrony na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w przypadku braku zaistnienia przesłanek z ustawy o ochronie sygnalistów  | str. 139

4.2. Przesłanki z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji są semantycznie szersze od przesłanek z ustawy o ochronie sygnalistów  | str. 141

4.3. Brak jednolitości w ochronie osób trzecich przez oba obowiązujące reżimy prawne  | str. 141

4.4. Motyw 98 dyrektywy 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii  | str. 143

1. Podsumowanie  | str. 144

5.1. Postulat jednego aktu prawnego  | str. 144

5.2. Postulat dotyczący regulacji odpowiedzialności osób trzecich w przypadku ujawnienia publicznego  | str. 144

Rozdział VII

Rola sygnalistów w prowadzeniu skutecznych wewnętrznych postępowań wyjaśniających  | str. 145

1. Wprowadzenie  | str. 145
2. Źródła inicjowania wewnętrznych postępowań wyjaśniających  | str. 146

2.1. Jak wykrywane są nadużycia gospodarcze?  | str. 149

2.2. Przyczyny tak istotnej roli sygnalistów przy wykrywaniu nadużyć gospodarczych  | str. 150

1. Sygnaliści w procesie wewnętrznych postępowań wyjaśniających  | str. 152

3.1. Prowadzenie wewnętrznych postępowań wyjaśniających  | str. 152

3.1.1. Główne fazy wewnętrznych postępowań wyjaśniających  | str. 152

3.1.2. Faza 1 – Przygotowanie i organizacja prac  | str. 154

3.1.3. Faza 2 – Przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego  | str. 155

3.1.4. Faza 3 – Raportowanie  | str. 158

3.1.5. Faza 4 – Działania naprawcze  | str. 159

3.2. Jak efektywnie wykorzystać informacje przekazywane przez sygnalistów przy prowadzeniu wewnętrznych postępowań wyjaśniających?  | str. 160

1. Podsumowanie  | str. 163

Rozdział VIII

Organizacja systemu antykorupcyjnego – rekomendacje dla firm  | str. 165

1. Wprowadzenie  | str. 165
2. Gdzie szukać wzorców  | str. 166
3. Organizacja systemu przeciwdziałania korupcji  | str. 167
4. Zarządzanie ryzykiem korupcji  | str. 168
5. Tworzenie polityki antykorupcyjnej  | str. 171
6. Osoby odpowiedzialne w systemie zarządzania
   antykorupcyjnego  | str. 174
7. Rola najwyższego kierownictwa  | str. 174
8. Funkcja zapewnienia zgodności antykorupcyjnej  | str. 175
9. Delegowanie odpowiedzialności  | str. 176
10. Kształtowanie kultury antykorupcyjnej  | str. 178
11. Edukacja i szkolenia pracowników  | str. 179
12. Mechanizmy zgłaszania nieprawidłowości  | str. 184
13. Wewnętrzne postępowania w sprawie podejrzeń korupcyjnych  | str. 188
14. Monitorowanie i ocena skuteczności systemu  | str. 191
15. Przyszłość systemów antykorupcyjnych  | str. 194
16. Podsumowanie  | str. 195

Rozdział IX

Wdrożenie ustawy o ochronie sygnalistów z perspektywy sektora bankowego – wybrane zagadnienia problemowe  | str. 197

1. Wprowadzenie  | str. 197
2. Wielość podstaw prawnych dla kanałów zgłoszeń nieprawidłowości w bankach  | str. 200

2.1. Ustawa – Prawo bankowe  | str. 201

2.2. Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu  | str. 203

2.3. Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi  | str. 205

1. Relacja między wymogami ustawy o ochronie sygnalistów a tajemnicą zawodową, w tym tajemnicą bankową  | str. 208
2. ESG w bankowości a ochrona sygnalistów  | str. 211
3. Podsumowanie  | str. 215

Załącznik nr 1

Rekomendacje związane z wprowadzeniem i utrzymaniem środków antykorupcyjnych w organizacji  | str. 219

Załącznik nr 2

Procedura zgłoszeń wewnętrznych i ochrony sygnalistów  | str. 223

Bibliografia  | str. 233

O autorach  | str. 237